Dit jaar is het 450 jaar geleden dat in 1572 de eerste vrije Statenvergadering werd gehouden. De deelnemende Hollandse steden besloten zich te organiseren en te verzetten tegen het beleid van de Spaanse landheer en erkenden Willem van Oranje opnieuw als stadhouder. Verschillende gemeentes vieren dit jaar deze ‘Geboorte van Nederland’.
In november 2022 organiseert het Streekarchief Midden-Holland in samenwerking met de Bibliotheek Gouda de collegereeks '1572: de geboorte van Nederland'. In deze collegereeks verdiepen we ons in verschillende historische aspecten van deze roerige tijden: de burgeroorlog, media en propaganda, zestiende-eeuwse taal en vrouwengeschiedenis. De docenten zijn prof. dr. Judith Pollmann van de Universiteit Leiden, historisch onderzoeker dr. Femke Deen en etymoloog en geschiedwetenschapper dr. Peter-Alexander Kerkhof. De colleges zijn op vier donderdagavonden om 19:30 uur in de Chocoladefabriek in Gouda.
Programma:
College 1: Gouda, godsdienstvrede en de Burgeroorlog van 1572
Datum: 3 november, 19:30 uur
Docent: Judith Pollmann
Beschrijving: Toen de stad Gouda zich in 1572 aansloot bij de Opstand van Willem van Oranje, was dat in de hoop de stad te kunnen vrijwaren van vreemde soldaten en religieus geweld. De praktijk was echter anders – de stad kwam terecht in een burgeroorlog, en van religievrijheid kwam niets terecht. In dit college schetst Judith Pollmann de dilemma’s waar tijdgenoten mee te maken kregen, en legt uit waarom ook Oranje niet de antwoorden bracht waarop zij hoopten.
College 2: Media en propaganda tijdens de Tachtigjarige Oorlog
Datum: 10 november, 19:30 uur
Docent: Femke Deen
Beschrijving: Geruchtmakende spotprenten, schandalige liedjes en verboden brieven – tijdens de Tachtigjarige Oorlog vonden ze gretig aftrek. De oorlog werd niet alleen uitgevochten op het slagveld – de strijd vond ook plaats via media zoals pamfletten, liedjes, geruchten en prenten. De verschillende partijen in het conflict probeerden via propaganda en media om de bevolking aan hun kant te krijgen. In dit college toont Femke Deen hoe media werkten in een tijd waarin televisie, internet en kranten nog niet bestonden. Vooral Willem van Oranje bleek een meester in het gebruik van propaganda.
College 3: Hoe anders was het Nederlands van 500 jaar geleden?
Datum: 17 november, 19:30 uur
Docent: Peter Alexander Kerkhof
Beschrijving: De zestiende eeuw was niet alleen een interessante periode van de Nederlandse geschiedenis maar ook van de Nederlandse taalgeschiedenis. Zowel woordenschat als grammatica veranderden in deze periode ingrijpend en in veel opzichten begon de taal meer en meer op het Nederlands van nu te lijken. Niet voor niets leggen historisch-taalkundigen de "geboorte" van het moderne Nederlands in de zestiende eeuw. Toch hield de spelling in de zestiende eeuw nog lange tijd een "middeleeuws" karakter en kunnen we niet alle taalveranderingen in de geschreven taal van toen terugvinden. Hoe gaan historisch-taalkundigen hier mee om? Hoe beoordelen ze de kloof tussen spreek- en schrijftaal wanneer alleen geschreven bronnen beschikbaar zijn en hoe weten we welke gesproken klanken er achter de archaïserende spelling van onze voorouders ligt? En hoe zit het dan eigenlijk met de dialecten? Interessante vragen die in deze lezing uitvoerig besproken zullen worden.
College 4: De vrouwen van Willem van Oranje
Datum: 24 november, 19:30 uur
Docent: Femke Deen
Beschrijving: Willem van Oranje trouwde maar liefst vier keer. Zijn echtgenotes figureren in de geschiedschrijving vooral als 'vrouw-van' de Vader des Vaderlands, en dat is volkomen onterecht. De vrouwen van Oranje hebben hun eigen verhalen te vertellen; geschiedenissen vol strijd om macht en politieke invloed. Door middel van diplomatie, netwerken, huwelijkspolitiek en financiële hulp konden de vrouwen een belangrijke stempel drukken op de gebeurtenissen. In dit college laat Femke Deen zien dat de vier echtgenotes van de Vader des Vaderland onlosmakelijk verbonden waren met zijn strijd en met de gebeurtenissen die leidden tot het ontstaan van de Republiek.
De reeks kost € 60. Een los college kost €17,50. Leden van de bibliotheek en van de Stichting Vrienden van Archief en Librije betalen € 55 voor de reeks en € 15 voor een los college. Kaarten zijn te koop via de website van de Bibliotheek Gouda.
