Klinkt de naam Gerrit Bernardus Lalleman, ook wel bekend als meester Lalleman, u bekend in de oren? We komen hem tegen in de bevolkingsregisters van Moordrecht. Lalleman wed in 1820 geboren in Naaldwijk en verhuisde in 1846 naar Moordrecht waar hij in 1844 tot schoolhoofd was benoemd. Hij zou dat 43 jaar blijven. In Moordrecht zag Lalleman met lede ogen dat heel veel kinderen niet in staat waren om naar school te gaan omdat zij al op zeer jonge leeftijd te werk werden gesteld in de plaatselijke touwindustrie en de steenbakkerij. Kinderarbeid was in de negentiende eeuw zeer gebruikelijk. Het extra inkomen van de kinderen vormde een welkome aanvulling op het karige gezinsinkomen.

Lalleman besloot hiertegen in actie te komen. In 1855 verscheen zijn artikel Slavernij in Nederland in het blad De Economist waarin hij beschreef hoe kinderen in de zomer van 5 tot 8 uur, en in de winter van 6 tot 7 uur onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken. Hij schrijft: 'Zoo gij de werkplaatsen binnentreedt, zult gij er [kinderen] vinden van vijfjarigen leeftijd; wij zagen er welke dien leeftijd nog niet hadden bereikt en zoo gij des zomers, bij het aanbreken van den dageraad, door de straten wandeldet, zoudt gij er aantreffen, die nog half slapende naar de werkplaats worden gedragen, om eerst daar, door de ruwe stem des spinners, zoo niet door iets ergers, regt wakker te worden'. Lalleman vroeg om een wet die een einde zou maken aan kinderarbeid. Hij begon een avondschool, zodat werkende kinderen toch onderwijs konden volgen. Ook deed hij in opdracht van De Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen onderzoek naar schoolverzuim als gevolg van kinderarbeid en was hij medeoprichter van het Schoolverbond ter Bestrijding van het Schoolverzuim. Daarnaast was hij van 1870 tot 1896 redacteur van het schoolblad De Wekker. Nieuwe bijdragen voor het onderwijs.

In 1874 werd het Kinderwetje van Houten aangenomen. Voortaan mochten kinderen tot 12 jaar niet meer werken in fabrieken en werkplaatsen. Tot groot ongenoegen van Lalleman gold het verbod niet voor huishoudelijke en persoonlijke diensten en op werk in de landbouw. Ook ontbrak de controle op de naleving van de wet waardoor kinderarbeid in de fabrieken onverminderd bleef doorgaan. Pas in 1901 kwam met de invoering van de Leerplichtwet definitief een einde aan kinderarbeid.

Tijdens het invoeren van de namen uit de bevolkingsregisters in ons Vele Handenproject uit 2020 kwamen we regelmatig opmerkelijke personen of onderwerpen tegen. In deze rubriek lichten we een aantal van deze verhalen uit.