De Schoonhovenaar Han van der Kop (1903-1934) was een getalenteerde kunstenaar, die in 1931 de prestigieuze aanmoedigingsprijs de Prix de Rome won. Toch is zijn naam vrij onbekend gebleven, wat te wijten is aan zijn korte leven. Zijn familie schonk zijn artistieke nalatenschap in de jaren 1960 aan de gemeente Schoonhoven. De schilderijen zijn sinds 2023 in beheer bij de Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Schoonhoven. Het streekarchief bewaart een groot aantal prenten en tekeningen in het Gouwedepot.


Momenteel is er in de Hoge Vierschaar in Schoonhoven een tentoonstelling te zien met tekeningen en schilderen van Van der Kop. Deze is nog te bezoeken op:

• Zaterdag 21 september van 11.00 – 16.00 uur
• Zondag 22 september van 13.00 – 16.00 uur
• Woensdag 25 september van 13.00 – 16.00 uur
• Zondag 29 september van 13.00 – 16.00 uur

De Hoge Vierschaar bevindt zich onder het stadhuis aan Haven 37 in Schoonhoven. De toegang is gratis

Han van der Kop (1903-1934)

Schoonhoven
Han van der Kop wordt op 11 april 1903 in Schoonhoven geboren. Als kind uit een aristocratische familie groeit hij op met veel aandacht voor cultuur en kunst. Hij leert piano spelen en zijn jeugdtekeningen verklappen al vroeg talent. Han heeft het sociale en zwaarmoedige karakter van zijn vader. Zijn oudere broer Ad tekent ook graag en is vrolijk en uitbundig van aard. Samen trekken ze er met hun schetsboek vaak op uit. De omgeving merkt op dat de jongens ‘anders’ zijn maar dat daar maar geen aandacht aan moet worden gegeven. Het gezin is hecht maar dit kan niet voorkomen dat vader Willem Carel in 1924 uit het leven stapt. De familie zich daarna niet meer thuis in Schoonhoven. Ieder verhuist naar een andere plek.

Talent
Het talent van Han valt al snel op.. Een mogelijke inspiratiebron voor zijn jeugdtekeningen is de Engelse kunstenaar Aubrey Beardsley (1872-1898). Ook maakt hij tekeningen in de lijnsymboliek van Jan Toorop (1858-1928) die geassocieerd wordt met de jugendstil of art nouveau. Op de HBS in Gouda raakt Han ongemotiveerd, omdat hij meent dat zijn tekentalent daar niet gestimuleerd wordt.  Zijn moeder schrijft in mei 1920 een wanhopige brief aan de professoren van de Rijksakademie Amsterdam om nog eens te horen of het echt onmogelijk is om zonder HBS diploma te worden toegelaten? Er volgt een uitnodiging en een map met tekeningen wordt per post vooruit gestuurd. Het talent wordt gezien maar Han wordt te jong gevonden. Na een test door de Vereniging “Plaats voor begaafden” in Amsterdam gaat Han eerst naar de Tekenschool in Schoonhoven waar zijn oom leraar tekenen is. In 1921 haalt hij het toelatingsexamen voor de Rijksakademie en verhuist naar Amsterdam. Hij is student 1157.

Rijksakademie
Slecht vijftig leerlingen worden toegelaten tot de Rijksakademie. Zij volgen twee jaar  de ‘teekenklasse’: eerst tekenen ze ‘klein klassiek’ naar gipsafgietsels van de koppen en torsen van Griekse en Romeinse keizers en helden, afgewisseld met portrettekenen. In de tweede klas wordt er ‘groot klassiek’ getekend, hele beelden of groepen van beelden. Verder leren de studenten tekenen naar het leven, waar modellen - gekleed en naakt - voor poseren. Alle docenten zijn mannen van naam: compositieleer wordt gegeven door Richard Roland Holst, Johannes Hendricus Jurres, Antoon Derkinderen. Hendrik Jan Wolter en Nicolaas van der Waay geven les in de schilderkunst, Jan Veth geeft lessen over portretkunst en Antoon Molkenboer over het kostuum en ikonografie. Jan Bronner geeft beeldhouwkunst want schilders moeten ook daarvan op de hoogte zijn. Als het vierde jaar goed doorlopen is, kan onder leiding van een professor nog een extra jaar door worden gewerkt in een ‘loge’, een eigen ruimte aan de Stadhouderskade. Han maakt het allemaal mee. Zijn studiegenoten zijn onder andere Louise Lize Sluijters (dochter van Jan Sluijters) en Hub van Baar.

Prix de Rome
In 1925 en 1926 wint Han de Johan Cohen Gosschalkprijs met naaktschilderijen en in 1931 schrijft hij zich in voor de Prix de Rome wedstrijd. Deze begint met een proefkamp en twaalf deelnemers. De jury bestaat uit Hendrik Jan Wolter, Leo Gestel, Piet van der Hem, Willem van Konijnenburg en voorzitter Professor R.N. Roland Holst. In strikte voorschriften moet een schilderij worden gemaakt met het onderwerp “De zondares in het huis van den Farizeeër aan den voeten van Jezus.” Tijdens de wedstrijd gelden er strikte voorschriften; iedere kunstenaar heeft een eigen loge die alleen voor hem of haar toegankelijk is, modellen moeten van te voren aangemeld worden en de conciërge houdt alles nauwlettend in de gaten. Han wordt winnaar van de Eindkamp en gaat met een stipendium op zak op reis naar Italie.

Onder druk
In het tweede stipendiumjaar ontwikkelt Han zich verder als tekenaar en maakt hij werk waarmee hij de hooggespannen verwachtingen inlost. Maar het lukt Han niet zijn schilderij ‘De Piëta’ op tijd af te krijgen. Hij staat onder druk van allerlei zaken; de zorg om een Joodse vriend in Nazi-Duitsland, geldzorgen, de worsteling met zijn geaardheid en prestatiedruk. Het wordt hem teveel. Hij moet zijn tweede expositie inrichten, maar lijkt te zijn verdwenen. Terwijl iedereen zich zorgen maakt over hoe het verder moet, wordt duidelijk dat Han op 10 maart 1934 uit het leven is gestapt. De kunstwereld is geschokt. In kranten wordt het talent van de schilder, die zich vooral als tekenaar en illustrator ontwikkelde, geroemd.

Nalatenschap
Ruim voor haar dood probeert Han's zuster Johanna van der Kop een goed onderdak voor de tekeningen en schilderijen van haar broer te vinden. Zij kiest voor hun geboortestad. De gemeente Schoonhoven komt tussen 1957 en 1964 door koop en schenking in bezit van de vele tekeningen en 27 schilderijen van Han en ruim 130 schilderijen van Ad van der Kop. In 2014 worden de tekeningen ondergebracht in het Streekarchief Midden-Holland. De schilderijen worden in 2023 overgedragen aan de Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Schoonhoven.

Lees meer over Han van der Kop op deze website.
Bekijk hier de collectie tekeningen van Han van der Kop.