Na het uitwerken van de volkstellingen van 1830 en 1840 voor de Goudse Tijdmachine, bleven er onderaan de tellingen rijen over van mensen in het gasthuis, oude mannenhuis maar ook van veroordeelde vrouwen in de gevangenis. Ik besloot wat te doen met de registratie van de vrouwen in de gevangenis. Als basis daarvoor maakte ik een Excelbestand met deze gegevens. Soms kwam ik vrouwen tegen die in meerdere bronnen voorkwamen, die gaf ik een rood vak. Tijdens het door het archief georganiseerde stamboomcafé, wees Cristel Stolk mij op een bestaand register van vrouwen die tussen 1844 en 1849 vrijgelaten werden. Ook dat bestand nam ik in mijn overzicht op. Al met al een gevarieerd overzicht met allerlei verschillende gegevens.

In de telling van 1830 (groen)

• Naam
• Voornaam
• Geboorteplaats
• Beroep
• Leeftijd

De telling van 1840  (okergeel)

• Naam
• Voornaam
• Geboorteplaats
• Beroep
• Leeftijd
• Religie
• Plaats van vergrijp.

Register vrijgelaten vrouwen 1844-1849 (geel)

• Naam
• Voornaam
• Leeftijd
• Datum vrijlating
• Vergrijp
• Vertrokken naar

Meer informatie

Ik besloot een poging te wagen om het bestand wat completer te maken door op zoek te gaan naar burgerlijke stand gegevens op de websites WieWasWie en Open archieven. Alles wat ik vond zette ik rood gecursiveerd in het bestand. Het gaat hierbij om geboortedata, overlijdens data en huwelijksdata eventueel met vermelding van ouders of partners. Werd een beroep vermeld, dan nam ik dit ook op. Toen heb ik een aantal vrouwen proberen op te sporen in de kranten zoals die op de website Delpher zijn opgenomen. De feiten die dit opleverde heb ik ook weer in het bestand opgenomen achter de burgerlijke stand gegevens en heb ze in blauw genoteerd.

Nadat ik een paar zaken was tegengekomen waarbij vrouwen in de koloniën van Weldadigheid in Drenthe waren terechtgekomen, besloot ik ook daar alle namen in het bestand in te voeren. Alle vrouwen die ik daar ben tegengekomen worden ook in het bestand vermeld. Tenslotte heb ik op de site van het streekarchief gekeken of er vrouwen in de gevangenis waren overleden, tussen 1840 en tot 1850. Van hen vindt u alleen de overlijdensdatum, geboorteplaats en de namen van eventuele ouders en of partners. 

Al met al hoop ik met dit overzicht veel vrouwen uit de vergetelheid gehaald te hebben. Ze begaven zich weliswaar op het verkeerde pad, vaak gedreven door de omstandigheden, armoede en uitzichtloosheid door het milieu. Ze werden veroordeeld en kwamen vaak ver van huis in de gevangenis terecht. Wellicht uit het zicht van stad, omgeving en familie. Velen zullen ook van de radar van genealogen zijn verdwenen en zo hun plaatsje in menig stamboom missen. Onverdiend gezien de vaak barre omstandigheden waarin ze verkeerden en het leven dat ze hebben meegemaakt.

Niet volledig

Dat het bestand niet volledig is, bewijst bijvoorbeeld Regina Magdalena Wolters (ook genoemd Dina en Wouters). Zij is geboren op 17-07-1789 te Twello. Ze huwt op 13-03-1813 te Wanneperveen met Johannes Hendrik Lambert Wansing afkomstig van Vreden. Ze overlijdt op 11-09-1846 in de vrouwengevangenis (Het Spinhuis) aan de Groeneweg te Gouda. Haar man is reeds in 1836 te Steenwijk overleden. Zij woonde daarna ook in Steenwijk.
In 1841 geeft zij vanuit de gevangenis toestemming voor het huwelijk van haar dochter. Ze komt dus niet voor in de volkstellingen van 1830 en 1840. Ze kwam in de gevangenis in 1841 en is overleden voordat ze werd vrijgelaten.

Om een aanzet te geven voor verder onderzoek heb ik daarom alle overlijdensaktes vanaf 1840 t/m 1849 bekeken op overleden vrouwen in de gevangenis. Dat zijn er veel. Vooral in het jaar 1848 was het voor de geëmployeerden Dirk van Brummelen en Bernardus Ravier bijna een dagelijkse gang naar het stadhuis om een overleden vrouw aan te geven. In dat jaar werden 983 overlijdensaktes opgemaakt waarvan het 80 keer om vrouwen uit de gevangenis ging! Soms vond ik overleden kinderen van gevangen vrouwen, die heb ik met de naam van de moeder ook opgenomen.

Deze laatste categorie vrouwen kunnen ook voorkomen in de periode tussen 1830 en 1840, of zelfs nog ervoor. Kortom, er staat u nog veel te doen.

Schaduwlevens

Een aantal levensverhalen heb ik uitgewerkt in een boekje dat begin december 2024 is verschenen, onder de titel Schaduwlevens, veroordeelde vrouwen in de Goudse gevangenis 1830-1850. Meer lezen over de vrouwengevangenis kan via deze link.

Gouda 2024, Ed van Rossum